Rencana : Pencemaran Udara

Pencemaran Udara Dan Kesannya Terhadap Bumi

Oleh: Norhaniza binti Abu Bakar

Dasawarsa ini, kemajuan yang dihadapi oleh negara kita telah menyebabkan banyak perubahan yang berlaku terhadap pembangunan negara. Perubahan demi perubahan telah memberi kesan negatif terhadap alam sekitar seperti berlakunya pencemaran udara. Pencemaran udara berlaku apabila terdapat bendasing dalam kepekatan yang mengganggu atau membahayakan manusia, tumbuh-tumbuhan, binatang dan harta benda. Bendasing tersebut terdapat dalam bentuk habuk, asap, kabus, wap dan gas. Antara contoh bahan pencemar udara ialah sulfur dioksida, karbon monoksida, nitrogen dioksida, alergen, plumbum dan logam-logam lain. Bahan-bahan tersebut telah menggugat kualiti udara di negara kita. Walaupun manusia memerlukan kemajuan yang berterusan, tetapi kemajuan haruslah diperoleh tanpa menjejaskan keseimbangan alam sekitar.

Pencemaran udara yang sering dilaporkan di dada akhbar adalah berpunca daripada pelbagai aspek sama ada berlaku secara sengaja atau tidak disengajakan. Salah satu punca utama berlakunya pencemaran udara ialah pembakaran terbuka. Antara contoh pembakaran terbuka ialah pembakaran hutan, sawah-sawah padi dan juga pembakaran yang dilakukan di kawasan perumahan sehingga menyebabkan berlakunya jerebu. Asap dan bau yang dihasilkan dari pembakaran terbuka yang mengandungi karbon monoksida (CO₂) dan nitrogen oksida (NO_x) akan turut serta dalam pembentukan jerebu. Pembakaran terbuka juga turut berlaku di kawasan perindustrian. Terdapat kilang yang menghasilkan bahan-bahan lainnya yang apabila dibakar akan membentuk gas-gas beracun yang boleh membahayakan penduduk setempat.

Pembakaran terbuka di kawasan sawah padi

Jerebu buat pertama kali muncul dan mengganggu kehidupan seharian di Malaysia pada April 1983. Ketika itu punca jerebu masih tidak diketahui dan andaian dibuat bahawa puncanya adalah akibat dari abu terapung dari letusan gunung berapi, zarah asap terapung dari hutan terbakar secara besar-besaran, pembakaran terbuka pertanian di negara jiran dan juga pembakaran pertanian tempatan. Gangguan ini berterusan pada Ogos 1990 dan berulang setiap tahun sejak 1992. Pembakaran terbuka yang berlaku di negara jiran seperti Indonesia telah memberi kesan kepada kualiti udara di negara kita dan perkara ini akan menjadi punca kepada berlakunya pencemaran udara di negara ini. Jerebu yang berlaku memakan masa yang agak lama untuk berkurangan dan perkara ini akan menjejaskan kebersihan alam sekitar.

            Seiring dengan kemajuan negara, masyarakat di negara kita juga telah mencapai kemajuan sebagai buktinya majoriti daripada setiap keluarga memiliki sebuah kenderaan. Penggunaan kenderaan bermotor yang semakin meningkat seperti graf di bawah telah mengundang berlakunya pencemaran udara. Fakta menunjukkan bahawa kenderaan merupakan faktor terbesar yang menyebabkan pencemaran udara. Keadaan ini boleh dilihat di kawasan-kawasan bandar yang menjadi pusat tumpuan orang ramai akan sesak dengan kenderaan bermotor. Asap kenderaan akan menghasilkan karbon monoksida seterusnya dibebaskan ke udara dalam kuantiti yang banyak. Terdapat pengguna yang tidak mempunyai kesedaran untuk melakukan servis kenderaan mereka kerana tidak memikirkan kesan yang akan berlaku. Sekiranya semakin ramai masyarakat yang tidak mempunyai kesedaran, maka kualiti udara negara kita berada pada tahap yang paling rendah.

Jumlah pendaftaran kenderaan bermotor dari tahun 2005 sehingga 2012

Sektor perindustrian juga telah mengakibatkan isu pencemaran udara sering berlaku terutamanya di kawasan-kawasan perkilangan. Pelepasan asap daripada cerobong kilang terus ke udara telah berlaku tanpa tapisan. Misalnya, aktiviti perindustrian kilang seperti pembuatan kereta, elektronik dan penghasilan baja melepaskan asap tanpa pemasangan alat penapis udara. Asap yang dibebaskan terdiri daripada gas merbahaya dan kotor sekaligus mencemarkan kualiti udara. Perkara sebegini seharusnya dielakkan bagi menjamin kebersihan alam sekitar kita supaya dapat memberi keselesaan kepada masyarakat untuk berada di negara ini.

Pembebasan asap dari cerobong-cerobong kilang

Aktiviti masyarakat membakar sampah, memasak menggunakan arang atau kayu, dan juga merokok boleh menyebabkan berlakunya pencemaran udara. Bilangan masyarakat yang semakin ramai mempunyai tabiat suka merokok terutamanya di tempat awam telah menyumbang kepada isu pencemaran udara. Perkara sebegini berlaku berpunca dari sikap individu itu sendiri kerana tidak menyedari keburukan perbuatannya terhadap alam sekitar. Selain itu, aktiviti membakar sampah yang dilakukan dengan sewenang-wenangnya di kawasan kampung atau perumahan mengeruhkan lagi keadaan persekitaran dengan asap-asap kotor yang tidak enak untuk dihidu. Oleh itu, aktiviti segelintir masyarakat boleh menggugat kualiti udara sekaligus menyebabkan berlakunya pencemaran udara.

Pembakaran terbuka boleh menyebabkan pencemaran udara yang secara langsung akan menjejaskan tahap kesihatan masyarakat yang tinggal atau bekerja berdekatan dengan kawasan berlakunya pembakaran tersebut (Rita, 2002). Sejumlah besar partikel dan gas-gas seperti karbon dioksida, metilbromida, karbon monoksida, metan, hidrokarbon, oksida nitrik dan partikel habuk dihasilkan semasa pembakaran hutan. Karbon monoksida akan bergabung dengan haemoglobin dan mengurangkan jumlah oksigen yang masuk ke dalam darah kita. Gabungan tersebut akan mengakibatkan perubahan fungsi sesetengah organ seperti otak dan sistem vaskular serta mengganggu perkembangan fetus. Udara menjadi kotor dengan kandungan bendasing, gas karbon dioksida, karbon monoksida dan bahan pencemaran yang lain. Pembakaran yang dilakukan di luar yang kemudiannya dilepaskan ke udara sekeliling secara terus tanpa melalui cerobong asap. Kandungan udara yang kotor boleh mengakibatkan kesakitan pada otak dan juga boleh menyebabkan mata berair dan pedih. Justeru itu, pencemaran udara telah memberi impak yang besar terhadap kesihatan manusia.

Bahan-bahan pencemar terampai di udara dan memberi kesan negatif kepada tumbuh-tumbuhan. Cahaya matahari dihalang sampai kepada tumbuhan oleh pepejal terapung di udara. Dianggarkan bahawa jumlah cahaya matahari dikurangkan sebanyak lebih kurang 70% ketika jerebu berlaku berbanding hari tanpa jerebu. Pengurangan cahaya akan mengganggu proses fotosintesis sekaligus menyebabkan tumbuhan semakin tidak produktif. Ianya memberi kesan negatif kepada sektor pertanian kerana tumbuh-tumbuhan memerlukan cahaya yang cukup untuk melakukan proses fotosintesis. Keadaan ini mengurangkan keupayaan tumbuhan melakukan aktiviti-aktiviti tersebut seterusnya merencatkan pertumbuhan pokok.

Bahan partikulat terampai yang dilihat menggunakan mikroskop

Kepelbagaian biologi juga akan terancam akibat daripada pencemaran udara. Kepelbagaian biologi yang bermaksud keanekaan dan perbezaan organisma yang hidup dengan keanekaan habitat dan proses biologi merupakan satu khazanah yang perlu dijaga untuk generasi kini dan juga akan datang. Gas-gas seperti sulfur dioksida dan nitrogen dioksida yang dihasilkan oleh industri boleh memberi kesan terhadap pertumbuhan pokok-pokok. Asid yang terbentuk di atmosfera akan dimendapkan ke kawasan hutan melalui hujan asid. Natijahnya, tanah akan menjadi lebih berasid, kurang nutrien dan meningkatkan kepekatan elemen seperti aluminium yang boleh merencatkan proses pertumbuhannya. Haiwan yang bergantung pada tumbuhan tersebut juga akan terganggu proses pembesaran dan pembiakannya. Air daripada tanah yang berasid juga akan mengalir ke kawasan tasik dan sungai sekaligus memberi kesan terhadap hidupan akuatik. Oleh itu, kepelbagaian biologi di sesuatu habitat akan merosot akibat daripada pencemaran udara.

Isu pencemaran udara juga boleh menjejaskan industri pelancongan yang akan mengakibatkan kerugian yang besar. Habuk yang banyak dibebaskan ke udara akan menjadikan persekitaran tidak bersih dan tidak selesa. Kesan daripada ketidakselesaan tersebut, kadar kemasukan pelancong asing ke negara ini akan berkurangan begitu juga masa lawatan akan menjadi singkat. Secara tidak langsung, industri perhotelan, restoran dan pengangkutan yang ditawarkan mengalami kerugian teruk. Pendapatan penduduk tempatan juga akan berkurangan seperti penjualan kraftangan yang dihasilkan tidak mendapat pulangan. Justeru itu, pencemaran udara telah memberi kesan yang besar terhadap segala aktiviti yang berlaku dalam negara kita.

Pelbagai usaha yang telah dan boleh dilakukan bagi mengatasi isu pencemaran udara yang sering melanda negara kita pada masa kini. Antara usaha yang telah dilakukan ialah program kitar semula, kempen-kempen dan penguatkuasaan undang-undang. Selain itu, usaha penggunaan teknologi moden juga boleh dilakukan seiring dengan kemajuan yang dihadapi oleh negara dalam era teknologi ini. Pada pendapat saya, bagi menjayakan usaha tersebut, kerjasama daripada masyarakat adalah sangat penting supaya dapat sama-sama mengatasi isu pencemaran udara dan dapat menjaga kebersihan alam sekitar. Kesedaran setiap individu harus ada untuk mengelakkan bumi ini dari terus tercemar dengan aktiviti yang boleh membahayakan atau menjejaskan kualiti udara. Kesedaran yang ada dalam diri akan menggalakkan seseorang itu untuk berperanan dalam usaha mengatasi isu pencemaran udara yang berlaku di negara kita.

Program Kitar Semula merupakan salah satu cara bagi mengatasi isu pencemaran udara. Didikan kepada masyarakat mengenai kitar semula ini perlu dilakukan secara berterusan supaya menjadi kebiasaan supaya dapat membantu mengelakkan sampah-sarap yang banyak mencemarkan kualiti udara di negara kita. Pelancaran Program Kitar Semula oleh Kementerian Perumahan dan Kerajaan Tempatan merupakan satu usaha untuk mengurangkan penghasilan sampah dengan tujuan mengurangkan pencemaran terhadap alam sekitar (Faeiza, 2002). Proses mengitar semula melibatkan usaha mengumpul, memproses dan mengguna semula bahan-bahan yang pernah dianggap sebagai sampah. Komitmen daripada semua pihak penting dalam menjayakan program kitar semula.

Saya juga berpendapat bahawa organisasi seperti sekolah-sekolah atau Kelab Rakan Muda boleh bersama-sama dalam membantu mengatasi isu pencemaran udara sekaligus menjaga kebersihan alam sekitar. Para guru di sekolah harus memainkan peranan untuk memberi kesedaran kepada anak didik supaya prihatin terhadap alam sekitar melalui subjek sains atau pendidikan moral. Selain itu, pihak sekolah juga boleh mengadakan pertandingan kelas paling bersih supaya murid-murid mempunyai rasa tanggungjawab terhadap alam sekitar. Usaha yang bermula dari sekolah adalah sangat penting kerana ‘melentur buluh biarlah dari rebungnya’. Muird-murid di sekolah boleh dikategorikan sebagai kanak-kanak dan mereka adalah lebih mudah untuk dibentuk sejak dari awal lagi berbanding mereka yang telah mencecah usia dewasa. Kelab Rakan Muda pula perlu mengadakan aktiviti kemasyarakatan seperti mengumpul barang-barang kitar semula dari rumah ke rumah. Usaha sebegini akan menggalakkan di negara kita untuk menyedari kepentingan menjaga alam sekitar sekaligus dapat mengatasi isu pencemaran udara.

Penggunaan teknologi juga merupakan usaha bagi mengelakkan atau mengurangkan isu pencemaran udara. Terdapat alat seperti MiniVol Portable Air Sampler yang digunakan bagi mengesan pencemaran udara. Selain itu, Pengasing bendasing digunakan untuk mengawal pencemaran. Alat ini digunakan untuk menarik dan mengasingkan partikel dari udara dan melekat pada dinding cerobong asap kilang. Wet scrubber juga digunakan supaya dapat menghalang bahan pencemar bebas ke udara. Alat ini digunakan berdasarkan prinsip di mana satu saliran gas dihubungkan dengan cecair supaya bahan tercemar dapat larut dalam cecair. Catalytic converter yang digunakan pada kenderaan bermotor juga dapat membantu mengatasi masalah pencemaran udara yang berpunca daripada asap-asap kenderaan. Penukar bermangkin (catalytic converter) perlu diwajibkan penggunaannya dalam industri pembuatan kenderaan bermotor. Alat tersebut berfungsi menukarkan hidrokarbon dan karbon monoksida kepada karbon dioksida dan wap. Penukaran tersebut akan membebaskan bahan yang lebih bersih dan selamat ke udara.

MiniVol Portable Air Sampler

Kesimpulannya, pencemaran udara boleh membawa kesan negatif kepada kesihatan kita di samping ketidakseimbangan bumi pada masa hadapan. Pertambahan aktiviti perindustrian sememangnya membawa pembangunan dan kemakmuran kepada negara. Namun, pembangunan yang kurang terancang memberi beberapa kesan sampingan terhadap persekitaran. Menurut pandangan Islam bahawa manusia harus sentiasa menjaga dan melestarikan alam agar tidak menjadi rosak atau tercemar. Hal ini kerana, alam adalah kurniaan Allah yang diberikan kepada manusia merupakan suatu amanah. Sebagai seorang rakyat di negara ini, kita mestilah berganding bahu dalam memastikan persekitaran sentiasa berada dalam keadaan bersih dan sihat untuk manfaat bersama.